گزریل ݙینہہ سرائیکی سٹوڈنٹس کونسل قائد اعظم یونیورسٹی اسلام آباد دی میزبانی اچ سندھو دریا کولوں نکلݨ آلیاں چھ نہراں سمیت چولستان دے زمینیں تے انگریز دور کنیں اڄ تئیں تھیوݨ آلے قبضے دے تناظر اچ ہک ویبینار دا اہر کیتا ڳئے۔ ویبینار اچ سرائیکی وسیب نال ڳانڈھا رکھݨ آلے سیاسی سماجی اہر کاریں سمیت سندھ دے وی ڈھڳ سارے لوکاں ڳالھ مہاڑ اچ حصہ گھدا۔ اساں وی ایں ڳالھ مہاڑ اچ شریک ہاسے تے ایں الائت اچ سرائیکی وسیب دے نینگریں اندر اپݨی ترقی کیتے جیڑھی اڳونہی سوچ سامݨے آئ ہے او حیران کن ہئ۔ ایندے نالو نال سندھو دریا کیتے وسیب دی سنگت اندر اݨ کُھٹ پریم اتیں تڑپ ہئ۔
میں وی اے ݙو سطراں اینہہ پاروں لکھدا پیاں جو کیوں نا ایہو سوال سندھی تے سرائیکی سنگت دے سامݨے رکھیا ونڄے جو اے ݙوہیں قوماں سندھی سرائیکی لوک سندھو دریا دی حیاتی تے اپݨے زمینیں کوں قبضہ گیریں کول بچاوݨ دی کݙاہیں آہر کرین تاں ݙوہیں قومیں کیتے مناسب فورم یا کرت کاری کیویں سردی ونڄ سڳیندی ہے۔ اتہاس کوں ݙٹھا ونڄے تاں ایں وی کینی جو سندھو دریا دے حوالے نال تھیوݨ آلی جدوجہد اچ سندھی سرائیکی کݙاہیں کٹھے نا ریہے ہووݨ، ہمیش ریہہ ڳئین۔
سندھو دریا کوں بچاوݨ دے ترلے اچ پلیجو صاحب اپݨے اہر تے اݨ کُھٹ چیتے کاری نال پورے ملک دے روشن خیال تے ݙیس دوست تل وطنئیں نال جیڑھی ریت جوڑی رکھی اوندے اچ وسیب دی وی مُنڈھلی نمائندگی ریہہ ڳئی ہے۔ مثال طور تاج محمد لنگاہ صاحب کن گھن حمید اصغر شاہین جہیں سرائیکی اڳواݨيں کوں اساں وی اپݨے صحافتی پندھ دوران سندھ اچ ودھیک آندے ویندے ݙیہدے ریہہ ڳئے هئيں۔ انہاں توں علاوہ سرائیکی قومی طبقاتی سوال کوں سب توں پیلھے مارکسسٹ فکر دی روشنی اچ وسیب دے اندر پوکھݨ تے ایں سوال کوں سرائیکی لوک سانجھ دی شکل اچ پال سانبھ وݙا کرݨ آلے اُستاد فدا حسین ڳاݙی جہیں وݙے کردار تاں ساݙے اڳواݨ کامریڈ سنگتئیں کوں اُکا نا وسرئے ہوسن۔
سنگتی ݙسیندن جو اُستاد فدا حسین ڳاݙی دیاں پلیجو صاحب تے سئیں ابراہیم جویو نال کئ درگھیاں ملاقاتاں ہوندیاں ہن جنہاں اچ ہک ٻئے کول سکھݨ تے ہک ٻئے نال سلھڑیڄ کیں اڳونہاں پندھ کرݨ دیاں سلاہیں تھیندیاں ریہہ ویندیاں ہن۔ انہیں یاداشتاں دی بھال سنبھال ہک پھیریں وسیب دی ہک سُڄاک وستی جیسل کلاسرہ اچ سرائیکی لوک سانجھ دے سال پسالی تھیوݨ آلے سیاسی ثقافتی کٹھ اچ عوامی جمہوری پارٹی دے اڳواݨ تے ساݙے ٻہوں قابل احترام کامریڈ سئیں سراج سیال حال ونݙیندے ہوئے کیتی جو کیویں آسی دے ݙہاکے اچ سرائیکی لوک سانجھ دے سݙے تے عوامی تحریک تے اوندا شاگرد ونگ سندھی شاگرد تحریک دا ہک وفد سرائیکی وسوں اچ لوک سانجھ کوں ݙیکھݨ سمجھݨ لؤ آيا ہا۔
ایندے علاوہ پلیجو صاحب نال تھیوݨ ألی ميڏي اپڻي هڪ کچہری دی یادگیری وی چیتے آندی ہے، جیندے اچ عوامی تحریک دے اڳواݨ ساݙے ساریاں دا ݙاݙا قادر رانتو تے عوامی ورکرز پارٹی دے کامریڈ بخشل تھلو وی شامل ہن۔ ایں کچہری سرائیکی اڳواݨ خواجہ فرید کوریجہ کیتے ٹہائ ڳئے ہئ، جیڑھے سندھ اچ سرائیکی پارٹی دے کہیں پروگرام دی دعوت ݙیوݨ آئے ودے ہن۔ پلیجو صاحب کوریجہ صاحب کوں سندھی سرائیکی سانگے دی تاریخ سمجھیندے ہوئے آکھیا کہ ہک ویلے اساں آپ وی ملتان کوں ہک دور اچ سندھی سرائیکی سیاسی سانجھ دا مرکز بݨایا ہا۔
سو بحرحال آکھݨ دا مقصد ایہو ہے جو سندھی سرائیکی سانجھ دا اتہاس وی ایتلا پراݨا ہے جتنی سندھو دی تہذیب۔ بلکہ اساں ایہہ وی آکھ سڳدے ہئیں جو سندھی سرائیکی اصل اچ ہکو احساس دے ݙو رُوپ تیں تل وطنی ڌِيان دِياں جوڑيوال ڌارئين ہن پِيان۔ ہݨ لوڑ ايئن دور دے وٹیندے حالات تے نویاں حقیقتاں دی روشنی اچ ایں تاریخی رشتے ناتي کوں نویں انداز اچ تازہ توانا کرݨ دی ہے۔
ایں اڳونہیں پندھ اچ سندھو دریا کوں بچاوݨ دی جدوجہد وݙا اہم کردار ادا کر سڳدی ہے۔ ݙوہين قومیں دے وسائل دی لُٹ مار کرݨ آلیاں قوتاں کل وی اہوو ہن تے اڄ وی اوہو ہن۔ سندھیاں دیاں زمیناں تے وی قبضہ تھیندا ویندے تے سرائیکی وسیب دیاں تے وی۔ مثال طور ایں ویلے جیرھیاں چھ نہراں کݙھݨ دیاں کوششاں جاری ہن، انہاں وچوں چولستان دے ناں نال وی ہک کینال کݙھی ویندی پئی ہے، ایندے بارے وسیب دی سنگت ݙسیندی پئے ہئ جو چولستان دے لوکیں کوں ککھ وی فائدہ کنہی۔ چولستان، جیندی تباہی انگریز دور اچ بہاولپور ریاست دے زوال کن شروع تھئ ہئ تے اڄ تئیں جاری ہے۔ جیندے اچ ہݨ تئیں چولستان دی لکھاں ایکڑ زمین غیر مقامیاں دے حوالے تھی چکی ہے ایندے ہک نکڑی جئیں مثال اے ہے جو ونݙ ویلھے چولستان دی ہک لکھ چھیاٹ ہزار ایکڑ زمین امرتسر تے لدھیاݨے کنیں لݙ آوݨ آلیاں کوں خیرات طور ݙتی ڳئ۔ جیندے بعد توں ایں ورتارے دا سلسلہ اڄ تئیں جاری ہے۔ جیندے اچ ہݨ نویں چولستان کینال دے نکلݨ نال چولستانیاں کیتے پوری اے دھرتی ہمیش کیتے اوپرے ہتھیں لڳی ویسی۔ ایہو حال سندھ دا ہے۔ جیڑھا پیارے پاکستان اچ “Green Initiative ” دے ناں نال رٹا رٹیندا ودے، انہیں وچ ایں ملک دے “صاحبلوک” سندھ دی تیرھاں لکھ ایکڑ زمین پکی کر چکے ہن، روپورٹیں مؤجب 52 ہزار ایکڑ زمین تاں صاحباں دے حوالے تھی وی چکی ہے۔
مطلب اے ہے جو انہاں نویاں دھاڑیل نہراں نال سرائیکیں سندھئیں کیتے نا سندھو دریا رہسی تے نا زمیناں۔ اتیں ایں ݙوہيں قوماں اپݨے ہی دیس وچ ویڳاڑ والی زندگی گزارݨ تے مجبور تھی ويسِن۔ تہوں اے آکھݨ چاہندا جو اپݨی دھرتی تے دریا بچاوݨ خاطر سندھئیں، سرائیکئیں دی نوجوان نسل اپݨے وݙکیاں دے تاریخی پورھئیے نال جوڑیل سنگ کوں ولدا ڄاݨن سُنڄاݨن اتیں ایں دور دے سیاسی، سماجی اتیں ثقافتی تقاضیاں مؤجب سامݨے آندے مسائل دی پرکھ سامھݨے رکھ ہک ایجھا سانجھا محاذ جوڑِن، جیندے نال دنیا کوں ایہہ ݙسيا ونڄ سڳيڄے جو سندھو تہذیب دے وارث اڄاں جیندے ہن۔ میں ایں لکھت راہیں سندھ- سرائیکی وسیب دے سجݨ دوستان کوں اپݨی اپݨی رائے ݙیوݨ دا سݙا ݙیندا، جو کیویں سندھو تہذیب دے ماحولیاتی، معاشی، تاریخی اتیں ثقافتی دے سانجھے آدر کیتے کوئ راہ پدھری کیتی ونڄ سڳيڄے.