درگاہیں تے میلے ٹھیلے ساݙی وسوں دی پراݨی ریت ہے۔ چیتر بہار دی رنگا رنگی اچ ڳل اچ ٻاہیں پا کیں میلہ من دے میل کریندے۔ اکھیں اچ اکھیں پا کیں ناچو نال نچدے جھومری جھومر دے گھیر اچ ہک یکتارا بݨ کھڑدن۔ مور چکور دھمالاں پیندن تے لال بھنوالیاں کھا کھا نچدن۔ کئ کچ کرور دیاں ونگاں سکدے ہتھیں دا سروپ بݨدن۔ ٻیریں ڄالیں جُھر کھڑدن تے ٹالہی کیکر جھم جھمدن۔ میلہ وسوں دا ملاپ ہوندے، لوک ہک ݙوجھے نال رلدے ملدے میل سُہیندے نویں نروئے تھیندن تے میلہ وسوں دی ہک تݙ دا روپ گھندے جتھاں لوک ہک مُٹھ تھیندن۔
ایہو کہیں دھرتی دے لوکیں دا ہک میل تھیوݨ کہیں وی ریاست جیڑھی اُپرپ تے مقامیت دی نفی تے قائم ہووے کیتے وݙا خطرہ ہوندے تے ایہو جہیں ہر میل تے اوندا ایمان خطرے اچ آ ویندے۔ 47 دی مہاجرت دی شکل اچ ریاست مقامیت تے حملہ آور تھئ ہے جیندے اچ وسوں, ٻولی, لوک ریت تے قبضہ نشابر ہن۔ جتھاں جتھاں سماجی سیاسی حوالے نال مقامی درگاہیں تکڑیاں ہن بریلویت ہک منظم فرقے دی شکل اچ اوندے اُتے قابض تھئ ہے تے جے کر ایندا پیرا کُھرا چاتا ونڄے تاں اُتھائیں اتر پردیش تے جالندھر ساگے ونڄ لبھدے۔
مقامی لوکیں دے ریتی رواج اچ مذہبیت ایں رنگ اچ بلکل کینا ہئ، لوک ونکو ونک دے نظریات اتیں پریکٹیسز نال جڑدے ہن تے کہیں پنتھ دی شکل گھندے ہن تے دین ایندے اچ کوئ وݙی ݙک کینا ہئ۔ مقامی ریت دیاں تکڑیاں پاڑاں پاروں ساݙی وسوں اینجھے حملیں کن محفوظ رہی ہے۔ ایہو وجہ ہئ جو اتھاں آئے صوفی اتیں بھگت لوکیں دے رنگ اچ رنڳیچے تے اپݨی دھرتی نال جڑیل ریتاں کوں ٹوری آندے ہن۔ خواجہ سئیں وی ایں ریت دا گھوٹ ہے جیڑھا دھرتی لوکیں اتیں وسوں ہک کر ݙیدے تے آپتی سانجھ جڑیندے۔
کہیں وی وسوں تے قبضے کیتے اوندے چیتے اتیں اتہاس اُتے قبضہ وݙی شرط ہے تے زبان اوندا وݙا ٹول ہے۔ جے کݙاہیں اندازہ کیتا ونڄے تاں لفظیں دی بمباری کئیں ویلے وسوں کوں وݙے پَھٹ ݙیندی ہے۔ ایندی ہک مثال عربی دا لفظ “عُرس” ہے جیڑھا معنی دے حساب نال تاں میلے نال سانجھ رلیندے لیکن “میلے” نال جُڑیل وسوں دے پورے سماجی ثقافتی کول کٹیندے۔ اے چھڑا شبد نئیں پر ساݙے میل نال جڑے پورے جہان توں ساکوں نکھڑیندے۔ ‘عُرس’ ایجھاں ‘میل’ ہے جیڑھا وسوں کن نکھڑیندا۔
ہݨ تئیں ‘عرس’ اتیں ‘میلہ’ درڳاہیں تے کٹھے تھیندے آئین تے لوکل پریکٹیسز پاروں انہاں اچ کوئ وانڄ کینا ہئ۔ لیکن ویلے نال ‘عُرس’ ہک خاص مذہبی شکل گھندا ڳئے تے ہݨ درڳاہیں تے عُرس ہک خاص مذہبیت دی شکل گھن ڳئے۔
خبر اے ہے جو اپݨی مہاجرت تے خاص مذہبیت دی سائیکی مؤجب پنجاب حکومت مقامیت تے سرائیکی دشمنی اچ خواجہ فرید دے ‘عرس’ دی اجازت تے ‘میلے’ اتیں پابندی لا ݙتی ہے۔ اے ساݙی وسوں دی تݙ تے حملہ ہے تے ایندے پَھٹ ٻہوں ݙونڳھے ہوسن۔ ودھدی ہوئ عدم مساوات تے وسائل دے اختیار مُتوں وسیب ایں راہیں مذہبیت اچ مذید دھاندا ویسی تے پنجاب اپݨا ݙڈھپ قابو رکھسی۔
سرائیکی تحریک اچ ایہو میلے ٹھیلے ساݙی وسوں دی تݙ ٻدھیندے ریہن تے ساکوں اپݨی تݙ ولدی بݨاوݨ تے بچاوݨ دی لوڑ ہے۔ خواجہ فرید دی ریت دی رکھی ساݙے اُتیں فرض ہے تے ساکوں فرید میلے تے پابندی دی سخت مذمت تے ایندی بحالی کیتے سخت مزاحمت دی لوڑ ہے۔