سید جاوید حسین شاہ
وادیِ سندھ دے اُوبھے پاسے کوں سندھی اِچ سرا آکھیا ویندے تے انہوں دے راہوآ آلے سرائی مشہور ہئن۔ کلہوڑا تے تالپور سلاطین دے ادوار وچ سرائی انہاں دے ٻانہیں مشہور ہئن تے انہئیں دی زبان سرائیکی مشہور تھئی۔ برطانوی نوآبادیاتی دور ئچ 1912 دا سندھ ساگر دوآب ایکٹ نافذ تھیا جیندے تحت تھل وچ انہار تے کاشتکاری دا بندوبست تھیوݨا ھا۔ جنگ عظیم اول دی وجہ توں اے منصوبہ مکمل نہ تھیا۔ ونڈ پچھوں جناح بیراج کنیں ٹی ڈی اے کینال اتھوں نکھتی جئیں تھل دی وسوں آباد کرݨی ہئی۔
پاکستان بݨن توں بعد مہاجرین دی آبادکاری کیتے حکومت وقت تھل ڈویلپمنٹ اتھارٹی دے ناں نال ہک ادارہ 1949 ئچ بنڑایا جیندا مقصد مقامی زمینداراں کولوں زمین گھن کے آبادکاراں وچ ورتاوݨ ہئی۔
ایں ادارے دے پہلے چیئرمین ظفر الحسن سی ایس پی آفیسر ہئن جنہاں دا تعلق یوپی نال ھا۔ تے ادارے دے ممبر ڈی سی مظفرگڑھ، میانوالی تے سرگودھا بنڑے تے تھل وسوں دا ناں کوئی تمندار، ناں اگواݨ ناں پیر ناں گودا ایں اتھارٹی ئچ نمائندہ ھا۔ ایویں اکھیجے جو ہک نوآبادیاتی کالونی۔دی بندر بانٹ ھائی جیڑھی اوں ویلے کیتی گئی
مارجنل ایڈجسٹمنٹ فارمولہ1951
ایندے تحت 16 توں 100 ایکڑ دے مالکاں توں 50 فیصد زمین گھدی ڳئی۔سو توں زیادہ آلے 3/4 حصہ توں محروم تھئے
ایں توں بعد سکیم برائے کاشتکاری دے ذریعے 1951 توں 1963 تک 78642 ایکڑ زمین مہاجرین وچ ورتائی ڳئی تے ایندے نال ڈوجھے ضلعاں دے او بااثر لوک وی الاٹمنٹ گھن گئے جنہاں اپنڑے علاقے دی سیم و تھور تے خشک سالی دے دعوے کیتے تے تھل ئچ لٹ مچائی۔
فی ایکڑ 150 روپے دے مل نال وصولی 70 برابر اقساط ئچ تے ادائیگی ہر 6 مہینے بعد ھائی۔
سلیب سسٹم فارمولا
اے 1955 وچ لاگو تھیا ، ایندے تحت 100 ایکڑ دے مالکاں توں 15 ایکڑ چھوڑ کے باقی وچ ادھو ادھ رقبہ اٹیرا گیا۔
ڈھیر سارے تل وطنیاں عدالتاں وچ دعوے تے رٹاں کیتیاں پر او اپݨے جدی پشتی حقوق توں محرومی کوں نہ روک سنگھے۔
نویں ملک وچ جعلی کلیمز تے ڈونمبری عروج تے ہئی جیندی وجہ توں نہ صرف تل وطنیاں دا استحصال تھیا بلکہ او حقیقی زمیندار جیڑھا ہندوستان ئچ رقبے دا مالک ھا او اتھاں رل گیا۔
اوں ویلے دے لیہ دا ہک سرائیکی شاعر واصف قریشی سئیں حالات کوں ایں نظم دی شکل ڈتی۔۔
ھے درد ایجھاں خدا گواہ ء
شریف شوہدا تھیا تباہ ء
کمینہ ہر جھاہ تے بادشاہ ء
غریب بے کس دا ساہ کونہیں
او چپ چپاتا پیا مریندے
میں کیا ڈسانواں جگر پڑیندے
ارمان اے وی ھے جو پاکستان وچ اشرافیہ دے ظلم و ستم دی ڳاھل تھیندی اے تاں ہر کوئی مشرقی پاکستان، بلوچستان، پشتون تے سندھی علاقاں دی محرومیاں کوں روندا اے، پر ایں ملک دی اوں وَسوں کوں کوئی یاد نئیں کریندا جیڑھی تقسیم توں بعد پہلی آبادکاری دی ویل چڑی۔